Skapandi skóli

Handbók þessari er ætlað að vera hagnýt uppspretta hugmynda um fjölbreytt og

skapandi skólastarf fyrir kennara á öllum stigum grunnskólans. Í henni er að finna

stutta umfjöllun um nokkrar kennsluaðferðir og ýmis verkefni sem auðvelt er að laga

að mismunandi greinasviðum og aldurshópum nemenda. Þá er bent á ýmis verkfæri

sem létt geta kennurum störf sín.

Tækniþróun síðustu ára og áratuga skapar fjölbreytta möguleika til náms og kennslu

og hefur orðið ákveðinn hvati að tilurð þessarar bókar. Nýrri tækni fylgja ekki endi-

lega nýjar áherslur nema vinnuumhverfi og hugmyndir kennara bjóði upp á nýja

kosti. Í bókinni er bent á fjölbreyttar leiðir til að nýta tæknina og á vef sem fylgir eru

gögn og nánari útfærslur eftir því sem þurfa þykir, svo sem gátlistar, eyðublöð, hag-

nýtar krækjur og annað efni sem á að auka notagildi bókarinnar.

Hugmyndafræðin að baki bókinni byggir að mestu á kenningum um félagslega hug-

smíðahyggju

(

. social constructivism)

. Við lítum svo á að einstaklingarnir sjálfir móti

merkingu og þekkingu úr reynslu sinni og að félagsleg samskipti og samvinna hafi

jákvæð áhrif á þá sköpun þekkingar og þar með námsárangur. Félagsleg hugsmíða-

hyggja á sér víða rætur en er oft rakin til rússneska sálfræðingsins Lev S. Vygotsky

sem lést á fjórða áratug tuttugustu aldar og var ekki uppgötvaður af alvöru á Vestur-

löndum fyrr en áratugum síðar. Flestir kannast svo við bandaríska heimspekinginn

John Dewey sem vildi gera reynslu nemanda og áhrif að miðdepli menntunar og

svissneska þróunarsálfræðinginn og heimspekinginn Jean Piaget sem setti fram

kenningar um hugsmíðar með hliðsjón af þroska. Bandaríski sálfræðingurinn

Jerome S. Bruner er líka oft nefndur í þessu sambandi og hafði mikil áhrif á hug-

myndir skólafólks um tengsl hugsmíða og náms.

Vygotsky setti meðal annars fram

kenningar um

svæði mögulegs þroska (

zone of proximal development)

sem er það

svigrúm sem barni eða nemanda býðst til þroska með hæfilegum stuðningi af fyrir-

myndum í umhverfi, samvinnu við lengra komna félaga eða leiðsögn fullorðinna.

Hugmyndin um

vinnupalla (

scaffolds, scaffolding)

sprettur úr þessum jarðvegi og

snýst um hæfilegan stuðning af leiðsögn, leiðarvísum og fyrirmyndum í námi. Hlut-

verk kennara er þá að búa nemandanum það umhverfi og þá hvatningu sem þarf til

að nemandinn geti byggt sína þekkingu af eigin rammleik, oft í samvinnu við aðra.

Þó að fleiri komi að málum eru það kennararnir sjálfir sem gegna lykilhlutverki í

skólastarfinu. Nú sem fyrr er það þeirra að skapa í skólanum frjótt vinnuumhverfi,

vekja áhuga nemenda á viðfangsefnum og ýta undir að nám fari fram. Þá skiptir fag-

leg forysta og öflug teymisvinna miklu máli en eins og alltaf áður stendur skólastarf-

ið og fellur með fagmennsku, viðhorfi og vinnugleði kennara. Margar hugmyndir og

kennsluaðferðir sem finna má í bókinni eru líka löngu orðnar sígildar í skólastarfi

í íslenskum grunnskólum og eru ekki nýjar af nálinni þó að þær hafi ratað á síður

þessarar bókar. Sumar hafa alltaf átt sína fylgjendur og aðrar ganga nú í endurnýjun

lífdaga, gjarnan í krafti tækniþróunar og nýrra möguleika í miðlun.

Inngangur