9 / 92
7
Inngangur
Ofbeldi er skýlaust mannréttindabrot og víðtækt samfélagsmál. Alkunna
er að ofbeldi hefur neikvæð áhrif á líðan barna, þroska þeirra, félagstengsl,
menntun og heilsufar hvort sem þau verða fyrir því sjálf eða verða vitni
að því. Alvarleiki málsins kemur skýrt fram hjá Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnuninni um aðgerðaráætlanir gegn heimilisofbeldi (WHO, 2010), í
Lanzarotesamningunum (Evrópuráðið, 2007) og hjá baráttusamtökum,
svo sem Barnaheillum, Save the Children á Íslandi og Barnahjálp SÞ.
Ofbeldi á sér samfélagslegar rætur og tengist fordómum, staðalmyndum
og goðsögnum. Menntastofnanir á öllum skólastigum ættu að láta sig
varða ofbeldi gegn nemendum. Ofbeldi sem beinist að börnum getur
haft umtalsverð áhrif á starf kennara og annars starfsliðs skóla. Ætla má
að þeir sem starfa í skólum þekki nokkuð til áhrifa og afleiðinga ofbeld-
is en hafi þó ef til vill ekki nægjanlega þekkingu á viðeigandi viðbrögð-
um við slíkri vá.
Handbókinni er ætlað að auðvelda kennurum og öðru starfsfólki skóla
að sporna gegn ofbeldi sem snertir börn. Rætt er um hvers kyns ofbeldi
sem börn verða fyrir, á heimilum, í vinahópi, skóla, á netinu og víðar.
Efnið miðast við að það gagnist á leik-, grunn- og framhaldsskólastigi.
Í bókinni eru ráð og ábendingar um viðbrögð þegar uppvíst verður um
ofbeldi gegn barni og yfirlit yfir náms- og fræðsluefni.
Ofbeldi eins og það snertir börn snýr að líðan þeirra og félagsmótun.
Umfjöllun um efnið hefur aukist og má því vænta að börn og unglingar
verði þess meira áskynja nú en fyrr. Málið snýr meðal annars að jafnrétti
kynjanna, þar eð ofbeldi er alla jafna kynbundið, þó að menn skiptist
nokkuð í fylkingar um hvort og hvernig halli á konur og karla hvað
umfang snertir (Ingólfur V. Gíslason, 2008). Þegar kemur að ofbeldi í
nánum samskiptum bera konur ótvírætt þyngri byrði en karlar (Erla
Ofbeldi er skýlaust
mannréttindabrot
og á sér samfélags-
legar rætur