13 / 92
11
Hér á landi er stuðst við landslög og alþjóðasamninga sem marka vel
hvað er ásættanlegt og hvað ekki í umgengni við og hegðun gagnvart
börnum (Barnalög, nr. 27, 2003; Barnaverndarlög, nr. 80, 2002; Lög um
samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barns, nr. 19, 2013).
Gerandi og þolandi
1.1
Orðin „gerandi“ og „þolandi“ um ofbeldi í samskiptum fólks eru útbreidd
en notkun þeirra hefur verið gagnrýnd. Þá er meðal annars átt við að
annar aðilinn sé alltaf þolandi og hinn gerandi og að litið sé fram hjá
samskiptaferlinu. Telja má að notkun orðsins „þolandi“ í þessu sambandi
sé villandi og taki þá einstaklinga ekki til greina sem sýna styrk, veita
viðnám við ofbeldinu. Í þeim skilningi séu orðin tvö of almenn. Með
enska orðinu „survivor“ leggja femínistar áherslu á mótspyrnu, þau virku
viðbrögð sem rannsóknir hafa sýnt að sumir „þolendur“ sýna í ofbeld-
isaðstæðum (Guðrún Kristinsdóttir, 2014). Gegnsærra er að nota „of-
beldismaður“ um fullorðið fólk sem beitir ofbeldi. Gagnvart börnum er
rétt að beina athyglinni að hegðun og samskiptum og ræða um börn
sem sýna ofbeldishegðun og börn er verða fyrir ofbeldi. Það er farsælla
að styðja barn, sem beitir ofbeldi, til að snúa hegðun sinni til betri vegar
en að þvinga fram breytingar. Jafnframt er þá líklegra að foreldrar vilji
vinna með skólanum að lausn málsins þar sem barninu er ekki hafnað
heldur óásættanlegri hegðun þess. Svipað er uppi á teningnum varðandi
barnið sem fyrir ofbeldinu verður. Með því að vísa til barns sem þolanda
er hætt við að því sé skipað í hlutverk fórnarlambs sem getur verið
niðurlægjandi og unnið gegn valdeflingu þess.
Lög og alþjóðasamn-
ingar eiga að tryggja
velferð barna
Orðin gerandi og
þolandi geta verið
villandi