Fréttastofur fjölmiðla safna saman upplýsingum og selja þær svo til annarra fjölmiðlafyrirtækja. Fjölmiðlar á Íslandi kaupa til dæmis mikið af fréttum frá stórum erlendum fréttastofum, eins og Reuter í London, Agence France Press (AFP) í París, Norsk Telegrambyrå í Ósló og Tidningarnas Telegrambyrå í Stokkhólmi. Íslensku fréttastofurnar selja líka erlendu fréttastofunum íslenskt efni. Ef þú flettir íslensku dagblöðunum sérðu að efst í fréttinni er oft getið um hvaðan hún er komin. Á hverjum degi streymir gífurlegt magn upplýsinga og ábendinga inn á fréttadeildir fjölmiðlanna. Útilokað er að birta allt efni sem berst og því þarf stöðugt að flokka og velja úr efninu. Svokallaðir hliðverðir eða fréttaþröskuldar starfa við fréttaöflun og þeir virka eins og sía í öllu fréttaflóðinu. Þessir aðilar, hvort sem um er að ræða fréttaritara eða fréttastjóra ákveða, hvaða fréttir eru birtar í fjölmiðlum. Við skulum taka dæmi. Hjá Reuter streyma inn fréttir frá öllum svæðisskrifstofum fyrirtækisins (sem eru mörg þúsund). Hluti af efninu er valinn og sendur áfram til fjölmiðla. Áður en fréttamaður á sjónvarpsstöð les frétt hefur hann borið hana undir fréttastjóra sem ákveður hvort fréttinni verður hleypt áfram til áhorfenda eða ekki.

Fréttir fara í gegnum mörg hlið þar sem mikið af efninu er síað burtu. Talið er að af öllu fréttaefni sem berst til fréttastofa komi bara um 10% til álita til birtingar. Í fréttatíma hefur ritstjórinn eða fréttastjórinn valið um 10%, þannig að í raun er bara um 1% af öllu efni sent áfram til neytenda. Erlendar rannsóknir hafa sýnt að mat fréttastjóranna á því hvað sé frétt er mjög svipað alls staðar í heiminum. Þeim finnst yfirleitt sama efnið fréttnæmt.

Vestræn viðhorf
Fjórar vestrænar fréttastofur sjá um 80% af fréttamiðluninni í heiminum. Íslenskir fjölmiðlar kaupa mestalla þjónustu sína frá þeim en þar er mest fjallað um Vesturlönd og vestræna menningu. Fréttastofan Inter Press Service (IPS) í Róm er undantekning frá þessu því hún var stofnuð af nokkrum fréttamönnum frá þróunarlöndum sem mótvægi við vestrænu fréttastofurnar. IPS fréttastofan hefur 80 útibú um allan heim og fjallar aðallega um fólk í þróunarlöndum, þarfir þeirra og vandamál. Val fjölmiðla á efni hefur mikið að segja fyrir þann skilning sem þú hefur á heiminum, hvaða aðstæðum þú færð að kynnast og hvernig beri að túlka þær. Þú hefur líklega töluverða þekkingu á bandarísku þjóðfélagi, veist hvernig lögreglu-stöðvar í New York líta út og þekkir heilu borgarhverfin í þeirri borg. Upplýsingarnar hefur þú fengið við að horfa á bandarískt sjónvarpsefni. Þú veist eflaust mjög lítið um Sierra Leone eða Burma vegna þess að við fáum nánast aldrei fréttir þaðan.

KLISJUR
Rithöfundurinn Milan Kundera hefur ákveðnar skoðanir á hlutverki fjölmiða nú á dögum, en hann segir: Fjölmiðlar dreifa sömu einföldunum út um allan heim, sömu klisjunum og tuggum sem þeir halda að flestir geti tuggið, allir - allt mannkynið. Og það hefur litla sem enga þýðingu þó að mismunandi pólitísk sjónarmið birtist í ólíkum málgögnum. Þó fjölmiðlar virðist ólíkir á yfirborðinu eru þeir allir keimlíkir. Það er sama hvort þú flettir í gegnum bandarísk eða evrópsk dagblöð og tímarit, hvort sem þau virðast hægri eða vinstri sinnuð - alls staðar finnur þú sömu lífsskoðanirnar og viðhorfin. Þú finnur sömu skoðanir alls staðar, sömu framsetningu, sama orðavalið, sama stílinn og sama listræna smekkinn. Það er sama valdakerfi sem velur hvað telst mikilvægt og hvað ekki. Þessi sameiginlegi fjölmiðlaandi er andi okkar tíma.

Garðar Gíslason, Miðillinn, bls. 106

Íslenskir frétta- og blaðamenn framleiða einnig töluvert af efni fyrir fjölmiðla. Fjölmiðlafólk er stöðugt á höttunum eftir nýju efni, það mætir á þá staði þar sem eitthvað er að gerast, les skýrslur og heimsækir opinberar stofnanir. Stjórnvöld, stofnanir, stjórnmálamenn, framkvæmdamenn, sjónarvottar og aðrir leita einnig mikið til fréttamanna til að koma upplýsingum á framfæri. En það er misjafnt hvernig fréttin eða frásögnin birtist, margir þættir hafa þar áhrif: Áhugamál og menntun fjölmiðlafólks hefur áhrif á hvernig spurninga það spyr. Það skiptir líka máli hvað fjölmiðlafólkið telur að almenningur hafi áhuga á og hvers konar efni fréttastjórar vilji helst birta. Fjölmiðlafyrirtækin vita að almenningur verður að velja og hafna efni og því reyna þau að vekja áhuga fólks með einhverjum hætti svo það kaupi einmitt þeirra framleiðslu. Þess vegna er reynt að hafa fréttir stuttar, hnitmiðaðar og áhrifamiklar.

Þú verður eins og allir aðrir að velja og hafna úr fjölmiðlaefni sem stendur til boða - þú getur ekki fylgst með öllu samtímis. Þekking og áhugasvið hefur mikið að segja um hvers konar efni fólk velur.

ÞEKKINGARMISRÆMI
Fæstir unglingar lesa til dæmis leiðara dagblaðanna, en þar er fjallað um stjórnmálastefnu og skoðanir fjölmiðilsins á einhverju ákveðnu máli. Líklega er málfar og orðanotkun þar slík að venjulegur unglingur á í erfiðleikum með að skilja það. Við skulum skoða dæmi. Í DV birtist eftirfarandi frétt 5 maí 2001:

Smábátasjómenn æfir vegna útreikninga LÍÚ. Stórútgerðin vill slátra okkur. Stórútgerðin vill slátra okkur. Með því að setja smábátana í kvóta kemst fjöldi þeirra í þrot."

Til að geta skilið fréttina verður þú að hafa töluverða þekkingu á sjávarútvegsmálum. Þú verður að vita að LÍÚ stendur fyrir Landssamband íslenskra útvegsmanna - sem eru hagsmunasamtök íslenskra útgerðarmanna. Þú verður líka að vita að Landssamband smábátaeigenda eru hagsmunasamtök sjómanna á bátum undir 10 brúttólestum og að íslenskum fiskveiðum er stjórnað með kvótaveiðum. Með kvóta erátt við að útgerðir megi veiða ákveðið magn af fiski. Ef þú kannast ekki við þessi lykilorð segir fréttin þér lítið sem ekkert. Með frétt eins og þeirri um deilur sjómanna og útgerðarmanna geta fjölmiðlar aukið bilið á milli þeirra sem kunna mikið og þeirra sem kunna lítið. Þeir sem hafa mestu þekkinguna fá mest út úr fréttaefninu. Við getum líka notað annað dæmi - prófaðu að lesa eftirfarandi plötudóm fyrir einhvern af eldri kynslóðinni og gáðu hvað viðkomandi skilur mikið:

Skiljið allar skilgreiningar á hardcore-tónlist eftir heima. Snapcase hefur umbreytt sjálfum sér og ímynd hardcore tónlistar með þessari plötu. Hvert einasta einkenni Snapcase, frá ýktum öskrum Daryl Taberski, til verulega feitra höktandi gítarhljóma sveitarinnar, hafa verið margfölduð með tíu. Á sama tíma, tæknilega framúrskarandi og ástríðufull tónlist.

Heldur þú að umfjöllunin sé þess eðlis að hún hvetji miðaldra fólk til að kaupa þessa tónlist?