127
..............................................................................................................................................................................................................................................
5. kafli – Réttindi, frelsi og ábyrgð
Kosningar:
A. Allir þegnar mega kjósa, jafnvel þótt þeir hafi
misst borgaraleg réttindi sökum glæpsamlegrar hátt-
semi.
B. Tvö atkvæði á mann mega gilda fyrir þá kjósend-
ur sem eru atvinnurekendur.
C. Kosningarnar verða að vera leynilegar.
Kosningar:
Aðeins C er rétt. Ríki getur hindrað að einstak-
lingar sem hafa misst borgaraleg réttindi sín fái
að kjósa. Jöfn réttindi til handa öllum sem hafa
kosningarétt eru alþjóðleg regla.
Tjáningarfrelsi:
A. Má takmarka til að verjast ófrægingu.
B. Er ekki hægt að takmarka af almennum siðgæð-
isástæðum.
C. Má takmarka til að koma í veg fyrir trúarlega for-
dóma.
Tjáningarfrelsi:
Svör A og C eru rétt. Tjáningarfrelsi má, undir viss-
um kringumstæðum, takmarka vegna almenns sið-
gæðis, til að koma í veg fyrir glæpi, til að vernda
heilbrigði eða til varnar ófrægingu, ef svo er mælt
fyrir um í lögum.
Rétturinn til vinnu:
A. Skuldbindur ríki til að sjá öllum þegnunum fyrir
störfum.
B. Merkir að engan má reka að geðþótta.
C. Merkir ekki að stjórnvöld verði að reyna að
tryggja fulla atvinnu.
Rétturinn til vinnu:
Aðeins B er rétt. Í Evrópu ber ríkjum að reyna að
tryggja fulla atvinnu en ekki er kveðið á um þetta
í samningum SÞ.
Rétturinn á heilsusamlegu umhverfi:
A. Bannar ríkjum að losa eitraðan úrgang sem spillir
jarðveginum til frambúðar.
B. Merkir að vernda skuli menn, dýr og gróður.
C. Hefur ekki enn verið staðfestur sem almennur
réttur.
Rétturinn á heilsusamlegu umhverfi:
C er rétt, þó að rétturinn til heilbrigðis verndi menn
gegn skaða sem rekja má beint til mengunar. Í
þeim tilvikum eru aðeins menn almennt verndaðir,
ekki dýr eða gróður. Mannréttindasáttmáli Afríku
og Sáttmáli Evrópusambandsins um grundvallar-
réttindi, sem ekki hafa almennt gildi, kveða að
vissu leyti á um rétt til heilsusamlegs umhverfis.
Samkvæmt réttinum til menntunar:
A. Má ekki innheimta skólagjöld fyrir grunnskóla-
börn, aðeins má krefjast gjalds fyrir ferðir í og úr
skóla og námsbækur.
B. Er ríkið skyldugt til að reyna að hjálpa sem allra
flestum nemendum að ná góðum árangri í námi.
C. Eiga ríki að gefa öllum nemendum jöfn tækifæri
til menntunar.
Samkvæmt réttinum til menntunar:
Er B og C rétt (kveðið er á um þessar skyldur í
Barnasáttmálanum). Meginreglan er að grunn-
skólamenntun verði að vera ókeypis, og þar er ekki
einungis átt við skólagjöld, heldur annan óbeinan
kostnað sem tengist nauðsynlegu skólastarfi.
Refsingar í skólum:
A. Leyfast ekki ef um er að ræða líkamlega refsingu.
B. Eru ekki bannaðar ef refsingin felst í andlegri
grimmd.
C. Þeim má aðeins beita ef foreldrar samþykkja það.
Refsingar í skólum:
A telst vera rétt því að Mannréttindadómstóll
Evrópu hefur margsinnis ályktað að líkamleg refs-
ing sé brot gegn Mannréttindasáttmála Evrópu (og
þetta er í samræmi við túlkun Barnaréttarnefndar-
innar á Barnasáttmálanum). B er rangt því að
bannið tekur til allra grófra refsinga. Hvað varðar
C, þá er hvergi kveðið á um það að refsing sé bein-
línis háð samþykki foreldra.
