21
og í barnshuganum geta atburðir sem fullorðnir telja átakalítil samskipti
á heimilinu, t.d. rifrildi foreldra, haft meiri áhrif en marga grunar.
Iwaniec, Larkin og Higgins (2006) bentu á að margir félagslegir og sál-
rænir þættir hefðu áhrif á hversu vel börn geta tekist á við það að búa
við ofbeldi. Þar er t.d. átt við sjálfsmynd barns, trú á eigin getu, eiginleika
þess til að takast á við álag (e.
coping
), tengsl við aðra fullorðna en of-
beldismanninn. Þegar þessir þættir eru veikburða hjá barni er almennt
talað um áhættu í fari þess eða nærumhverfinu, en hjá sumum börnum
vega verndandi þættir talsvert eða að hluta til upp á móti slíku (Guðrún
Kristinsdóttir, 2000). Einn slíkur verndandi þáttur er annar fullorðinn
sem barnið á í reglulegum samskiptum við og tengist. Þannig geta t.d.
kennarar og íþróttaþjálfarar verið mikilvægir í lífi barns. Einnig geta
jákvæðir þættir í uppeldi foreldra haft svipuð áhrif og hafa þar sérstaklega
verið nefndir leiðandi uppeldishættir (Sigrún Aðalbjarnardóttir, 2007).
Algeng form illrar meðferðar
3.3
á börnum
Vart þarf að taka fram að
allt ofbeldi gegn barni er refsivert (Barna-
verndarlög, nr. 80, 2002).
Þekktustu form ofbeldis gegn börnum eru
andlegt, kynferðislegt og líkamlegt ofbeldi. Vanræksla fellur undir illa
meðferð á börnum, samanber hið þekkta hugtak „ofbeldi og vanræksla“
(e.
child abuse and neglect
eða
CAN
). Í umfjöllun um börn og misbeitingu
gegn börnum eru flokkanir algengar (Miller-Perrin og Perrin, 2007).
Þær eru eðli máls samkvæmt einfaldanir og háðar skýringarlíkönum
(NOU, 2003) en geta verið gagnlegar. Eftirfarandi kaflar fjalla um þessi
algengu form í stuttu máli.
Andlegt ofbeldi
Andlegt/tilfinningalegt ofbeldi á heimili felst í því að hafna barni eða
einangra það, niðurlægja eða hunsa, binda barn niður eða loka inni, eða
í annarri hegðun sem umsjáraðili barns beitir og sem veldur sálrænum
skaða. Þetta nær jafnframt yfir hótanir um barsmíðar, kynferðisofbeldi
eða að barnið verði yfirgefið. Það nær einnig yfir aðra misbeitingu,
svo sem að neita barni um umhyggju, mat, svefn eða aðrar nauðsynjar
í refsingarskyni (Miller-Perrin og Perrin, 2007). Sífelldar átölur og að
öskrað er á barnið eru dæmi um andlegt ofbeldi.
Kennarar og aðrir
fullorðnir sem barn
á í reglulegum sam-
skiptum við geta
skipt sköpum í lífi
barns sem býr við
ofbeldi
Vanræksla fellur
undir illa meðferð
á börnum
