29
og lélegrar hæfni til að mynda tengsl. Sum börn verða óvirk, óörugg
og hræðsluleg. Önnur eru óróleg og ofvirk. Þegar slík börn skipta um
umhverfi jafna þau sig oft fljótt líkamlega en síður andlega og sá skaði
getur fylgt þeim allt lífið.
Skortur á góðum aðbúnaði og aðhlynningu barna er stundum talið oln-
bogabarn í umræðu um ofbeldi gegn börnum þar sem aðrar gerðir hafa
fengiðmeiri athygli þó að vanræksla af þessu tagi virðist hlutfallslega algeng
(Barnaverndarstofa, 2013). Okkur skortir athuganir á vanrækslu barna
hér á landi en í nýlegum ritgerðumháskólanema kemur fram að kennara
skorti þekkingu og þjálfun til að taka á vanrækslu í grunn- og leikskólum.
Enn ein tegund vanrækslu snýr að menntun barns (e.
educational neglect
).
Íslensk lög kveða á um skyldu foreldra til að afla barni sínu fræðslu,
menntunar og starfsþjálfunar í samræmi við hæfileika þess og áhugamál
(Barnalög, nr. 27, 2003). Skortur á þessu getur leitt til afskipta yfirvalda
menntamála og barnaverndar (Barnaverndarlög nr. 80, 2002; Lög um
grunnskóla, nr. 91, 2008). Vanrækslan felst meðal annars í því að skrá
barnið ekki í skóla, að fylgjast ekki með mætingum og ástundun eða
að halda barni heima vegna ólögmætra ástæðna, svo sem til að gæta
systkinis eða til að vinna og loks að gæta ekki að námslegum sérþörfum
barns (Miller-Perrin og Perrin, 2007).
Merki um ofbeldi á heimili barns
Afleiðingar ofbeldis sem börn eru beitt eða búa við geta verið til skamms
eða lengri tíma og varað allt fram á fullorðinsár. Eins og fram kom
er um að ræða erfiðleika af mörgu tagi, svo sem læknisfræðilega og
taugasálfræðilega, vitsmunalega og geðræna, svo og afleiðingar sem
snerta hegðun, félagsleg samskipti og tilfinningar.
Vandasamt er að lýsa áhrifum og afleiðingum þess að börn verði fyrir
ofbeldi, óháð hinum ýmsu formum ofbeldis sem fjallað var um hér að
ofan. Einkenni geta átt við um annað og ber því að meðhöndla málið
af varúð. En hún má þó ekki vera svo mikil að menn bregðist ekki við
eigin grun í samræmi við verklagsreglur og lagaskyldur (sjá kafla um
tilkynningarskyldu til barnaverndar á bls. 49).
Starfslið skóla getur greint sum einkenni og afleiðingar ofbeldis og aðr-
ar ekki. Það sem vekur oft grun annarra eru breytingar á hegðun barns,
svo sem ýmis frávik í hegðun þegar tekið er tillit til aldurs þess og þroska.
Starfslið skóla
getur greint sum
einkenni ofbeldis
og önnur ekki
